Logika - cz. 1

Rodzaje języków:

1. NATURALNY – języki naturalne powstały i są zmieniane spontanicznie. W skutek tego składniki języka (słownik, reguły znaczeniowe, gramatyka) nie są dobrze określone oraz nieustannie są zmieniane (dopóki język jest używany), np. języki etniczne, język polski.
2. SZTUCZNY – języki sztuczne są budowane planowo. Określa się najpierw funkcje języka (kto i w jakim celu ma tego języka używać), a następnie tak się dobiera składniki, by język jak najlepiej te funkcje wypełnił. Dzięki temu składniki języka są dobrze określone oraz, na podstawie umowy, pozostają niezmienne, np. język esperanto, języki komputerowe.

W semiotyce wyróżnia się jeszcze języki MIESZANE. Powstają one w ten sposób, że w obrębie jakiegoś języka naturalnego jest budowany język sztuczny. Uzyskana w ten sposób całość ma charakter mieszany.

Współczesne języki narodowe mają zazwyczaj taki charakter:

• częściowo naturalny – zasób słów podstawowych, ukształtowanych zwyczajowo;
• częściowo sztuczny – zasób słów wprowadzonych do języka w sposób umowny przez np. dyscypliny naukowe, grupy zawodowe, czy społeczności regionalne.

Wg relatywistów językowych każda ingerencja w język powoduje, że ten język przestaje być czysto naturalny.

METAJĘZYK służy do opisu języka. Aby ten opis był możliwy w metajęzyku używane są nazwy wyrażeń opisywanego języka.

Najpierw musi być język, a później stosujemy metajęzyk (grec. meta – to co musi być po…).

Metajęzyk też jest językiem i da się go opisywać za pomocą meta metajęzyka (kolejny zaś zapisujemy za pomocą metametametajęzyka, itd.)

Są to tzw. RZĘDY JĘZYKA.

RZECZYWISTOŚĆ	JĘZYK 1n	METAJĘZYK 2n	METAMETAJĘZYK 3n	… +∞
	kot	„kot” jest rzeczownikiem języka polskiego	Twierdzenie >> „Kot” jest rzeczownikiem języka polskiego<< jest prawdziwe
	kot jest ssakiem	„kot jest ssakiem” to zdanie proste

NAZWA WYRAŻENIA

NAZWA ZDANIA

NAZWA NAZWY

„sposób cudzysłowowy” – gdy mówisz o wyrażeniu zastosuj cudzysłów

Dla języka dowolnego rzędu (n) zawsze da się zbudować metajęzyk, czyli język stopnia/rzędu n+1.

Język pierwszego rzędu odróżnia się od pozostałych tym, że opisuje rzeczywistość inną, niejęzykową. Jest językiem przedmiotowym i służy do opisu rzeczywistości w danej dyscyplinie badanej.

By opisywać rzeczywistość językiem, trzeba dysponować nazwą wyrażenia tego języka.

Metajęzyk wskazuje, że nazwa jest wyrażeniem, o którym orzekamy.

odnosi się = nazywa

Z pojęciem metajęzyka wiąże się sprawa tzw. ANTYNOMII, czyli sprzeczności językowych. Antynomia powstaje w językach, których gramatyka dopuszcza wyrażenia przekraczające granice z metajęzykiem. Takie języki nazywamy ANTYNOMIALNYMI (bo występują w nich antynomie). Antynomialne są wszystkie języki naturalne (np. narodowe).

Przykładem antynomii jest antynomia kłamcy – sformułowana w IV wieku p.n.e., rozwikłana w ubiegłym stuleciu. Jeśli kłamca mówi, że kłamie, to jednocześnie kłamie i mówi prawdę.

RZECZYWISTOŚĆ	1n	2n	3n
	Kłamię.	Zdanie „Kłamię” jest prawdziwe.

ANTYNOMIA

                                                                                                                                                                                             

Innym przykładem antynomii jest antynomia zbioru wszystkich zbiorów w matematyce.

Antynomia znika, gdy się zauważy, że żadnego zdania nie można traktować zarazem jako zdania języka n i jako zdania języka n + 1.

Funkcje języka/wypowiedzi z punktu widzenia semiotyki[1]:

1.      Podstawową funkcją języka jest funkcja:

·         KOMUNIKACYJNA – język to narzędzie porozumiewania się i tę funkcję pełni zawsze każda wypowiedź.

2.      Pozostałe funkcje język może pełnić ale nie musi:

·         OPISOWA zwana DESKRYPTYWNĄ – język jest narzędziem opisu jakiejś rzeczywistości;

·         EKSPRESYWNA – służy do wyrażania przeżyć wewnętrznych, np. Psiakrew! Oj!;

·         IMPRESYWNA zwana SUGESTYWNĄ – wywołuje u odbiorcy przeżycia, postawy, dyspozycje, np. Baczność! Hurra! Pożar! Nalot!;

·         PREFORMATYWNA zwana SPRAWCZĄ – wypowiedzi są aktami działania wywołującymi skutki w jakiejś społeczności. Jest to oparte na umowach w danej społeczności przyjętych. Wypowiedź taka sama przez się niczego nie opisuje, nie wyraża przeżyć, nie sugeruje zachowań, choć jej dokonanie może stać się podstawą obowiązywania nakazów określonego rodzaju, np. Ogłaszam was mężem i żoną., Pasuję cię na rycerza., Nadaję ci imię…

W nauce wykorzystuje się głównie funkcję opisową; w sztuce – ekspresywną i impresywną, w języku reklamy – impresywną.

KATEGORIE WYRAŻEŃ JĘZYKOWYCH są wyróżniane m.in. w syntaktyce. Nazywa się je wówczas kategoriami składniowymi. Należą do nich:

-        nazwy (to nie to samo co rzeczowniki!);

-        funktory (np. spójniki);

-        pytania;

-        rozkazy;

-        itd. (np. wypowiedz modalne, operatory).

---

[1] Semiotyka = ogólna nauka o znakach.