Kary nakładane na podstawie przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska.

Zasadniczą podstawą prawną dla administracyjnych kar pieniężnych będzie w nowym systemie ustawa Prawo ochrony środowiska, jednak nie tylko. Zgodnie z art.273 ust.2 P.o.ś. administracyjna kara pieniężna jest ponoszona za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska, ustalonych wskazaną decyzją administracyjną, a także w zakresie magazynowania odpadów i emitowania hałasu do środowiska. 

Kary pieniężne wymierza, w drodze decyzji, wojewódzki inspektor ochrony środowiska za:

1. przekroczenie określonych w pozwoleniach emisyjnych ilości lub rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza,
2. przekroczenie, określonych w pozwoleniach zintegrowanych lub pozwoleniach wodnoprawnych ilości, stanu lub składu ścieków,
3. przekroczenie, określonej w pozwoleniach zintegrowanych lub pozwoleniach na pobór wód, ilości pobranej wody,
4. naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów albo decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami ustawy o odpadach, co do rodzaju i sposobów składowania lub magazynowania odpadów,
5. przekroczenie, określonych w pozwoleniach emisyjnych, poziomów hałasu.

Podstawą do nałożenia kary jest stwierdzenie przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska dokonania przekroczenia lub naruszenia dozwolonego zakresu korzystania ze środowiska. Stwierdzenie takie dokonywane ma być na podstawie kontroli, a w szczególności przeprowadzanych w ich trakcie pomiarów albo innych ustaleń, bądź na podstawie pomiarów prowadzonych przez podmiot korzystający ze środowiska, obowiązany do dokonania takich pomiarów. O stwierdzeniu przekroczenia lub naruszenia, dokonanego na podstawie kontroli, wojewódzki inspektor ochrony środowiska jest obowiązany, w terminie 21 dni od wykonania pomiarów, zawiadomić podmiot korzystający ze środowiska, przekazując mu wyniki pomiarów.

Wymierzenie administracyjnej kary pieniężnej odbywa się dwuetapowo, poprzez- 1) ustalenie wymiaru kary biegnącej, określającego godzinową albo dobową stawkę kary w okresie, w którym trwa naruszenie lub przekroczenie, 2) wymierzenie kary za okres, w którym trwało naruszeniu lub przekroczenie; karę tę można byłoby nazwać "karą łączną", chociaż ustawodawca tego określenia nie używa. Po stwierdzeniu przekroczenia lub naruszenia wojewódzki inspektor wydaje decyzję ustalającą wymiar kary biegnącej. Wymiar takiej kary ustala się uwzględniając przekroczenie lub naruszenie w skali doby, natomiast przy przekroczeniu ilości lub rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza wymiar kary biegnącej określa się uwzględniając przekroczenie w skali godziny.
W decyzji ustalającej wymiar kary biegnącej wojewódzki inspektor określa:

1. wielkość stwierdzonego przekroczenia lub naruszenia odpowiednio w skali doby albo godziny,
2. wymiar kary biegnącej,
3. termin, od którego kara biegnąca będzie naliczana, jako odpowiednio dzień albo godzinę następujące bezpośrednio po zakończeniu pomiarów lub innych ustaleń stanowiących podstawę stwierdzenia przekroczenia lub naruszenia.

Kara biegnąca jest naliczana do czasu stwierdzenia zmiany wielkości przekroczenia lub naruszenia, jej wymiar może ulec zmianie na wniosek podmiotu korzystającego ze środowiska, przedłożony wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska w terminie 30 dni od dokonania własnych pomiarów lub ustaleń. Wojewódzki inspektor, jeżeli w terminie 30 dni nie zakwestionuje zasadności złożonego wniosku, ma obowiązek ustalić, w drodze decyzji, wymiar nowej kary biegnącej. Nowy wymiar kary biegnącej ustalany jest także w przypadku zmiany stawek opłat za korzystanie ze środowiska stanowiących podstawę wymiaru kary, przy czym nowe stawki stosowane są od dnia ich wprowadzenia.

Po stwierdzeniu, z urzędu lub na wniosek podmiotu korzystającego ze środowiska, że przekroczenie lub naruszenie ustało, wojewódzki inspektor podejmuje, na podstawie ostatecznych decyzji określających wymiar kary biegnącej, decyzję o wymierzeniu kary łącznej za okres do ustania przekroczenia lub naruszenia. Podobną decyzję inspektor ma obowiązek podjąć za okres do dnia 31 grudnia każdego roku, jeżeli do tego dnia przekroczenie lub naruszenie nie zostało usunięte.

Jeżeli jednak wojewódzki inspektor ochrony środowiska, w ciągu 30 dni od dnia wpływu wniosku o obniżenie wymiaru kary biegnącej albo o wymierzenie kary łącznej stwierdzi, że przekroczenie lub naruszenie jest wyższe niż podano we wniosku lub nie ustało, wymierza na okres 60 dni, począwszy odpowiednio od doby albo godziny, w której stwierdzono bezzasadność wniosku, nową wysokość kary biegnącej, stosując stawki kar zwiększone 2-krotnie.

Karę wymierza się w wysokości 10-krotnej wielkości jednostkowej stawki opłat za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza lub za pobór wód. Za składowanie odpadów z naruszeniem:

• wymagań dotyczących ich rodzaju i sposobów składowania określonych w decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska lub
• magazynowanie odpadów z naruszeniem decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów

wojewódzki inspektor wymierza karę w wysokości 0,1 stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku, za każdą dobę składowania.

Zasady ustalania wysokości stawek kar zostały określone analogicznie jak przy opłatach, stawki maksymalne ustala ustawa, zaś stawki jednostkowe określa rozporządzeniem Rada Ministrów. Administracyjne kary pieniężne podmiot korzystający ze środowiska wnosi na rachunek wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, który wydał decyzje w przedmiocie wymierzenia kary. Do postępowania w sprawach kar, co do zasady, stosuje się przepisy działu III ustawy Ordynacja podatkowa, uprawnienia organu podatkowego przysługują wojewódzkiemu inspektorowi.

Kary pieniężne przewidywane przepisami ustawy o ochronie przyrody.

Art.47 ustawy przewiduje wymierzenie administracyjnej kary pieniężnej za:

1. zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów, powodowane -
1. niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub
2. wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych bądź też
3. zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności
2. za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia,
3. za zniszczenie spowodowane niewłaściwą pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień, drzew lub krzewów.

Kary wymierza decyzją wójt, burmistrz albo prezydent miasta.

Maksymalną wysokość kar określa ustawa, dla drzew jednostkowe stawki kary nie mogą przekroczyć za jeden centymetr obwodu pnia drzewa mierzonego na wysokości 130 cm, trzykrotnej stawki jednostkowej opłaty przewidzianej dla danego rodzaju lub gatunku (odmiany) drzewa. Jednostkowe stawki kar określi rozporządzeniem Rada Ministrów. Natomiast stawki kar za zniszczenie jednego metra kwadratowego wynoszą:

1. dla krzewów - 26% podstawy,
2. dla trawników - 6% podstawy,
3. dla kwietników - 52% podstawy.

Podstawą, do której przepisy się tu odwołują, jest podstawa ustalenia stawek opłat (art.47h ust.1 ustawy).

Administracyjne kary pieniężne nakładane na podstawie innych ustaw szczególnych.

Ustawa z 2001 r. o postępowaniu z substancjami zubożającymi warstwę ozonową przewiduje nałożenie administracyjnej kary pieniężnej za prowadzenie produkcji lub dokonanie obrotu z zagranicą substancjami kontrolowanymi wbrew zakazom wynikającym z ustawy, a także bez wymaganego pozwolenia albo z naruszeniem jego warunków. Karę w drodze decyzji wymierza producentowi lub importerowi wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Karę wymierza się w zależności od ilości wyprodukowanych lub przywożonych substancji - za każdy kilogram substancji wyprodukowanej lub przywiezionej z zagranicy z naruszeniem zakazów wynikających z ustawy. Stawka kary za jeden kilogram substancji wynosi trzykrotność stawki opłaty za emisję do powietrza jednego kilograma chlorowcopochodnej węglowodoru (CFC-12), ustalonej na podstawie przepisów o ochronie środowiska. Wpływy z tytułu tych kar stanowią dochód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Kary przedstawione wyżej i w poprzednich punktach są pod względem sposobu ich naliczania karami, które można byłoby nazwać "taryfowymi". Nałożenie ich jest obowiązkowe, wysokość zaś jest wyliczana na podstawie stopnia przekroczenia przepisów w oparciu o odpowiednie tabele zawarte w aktach wykonawczych.

Pozostałe ustawy natomiast przewidują możliwość wymierzenia nieco odmiennego rodzaju kar pieniężnych. Upoważnione organy administracji mogą bowiem wymierzyć takie kary w sposób uznaniowy a ich wysokość jest w przepisach określona w sposób widełkowy. Takie konstrukcje zawiera m.in. ustawa o obszarach morskich. Art. 55 tejże ustawy przewiduje bowiem możliwość obciążenia armatora statku naruszającego m.in. przepisy dotyczące eksploatacji zasobów mineralnych lub żywych zasobów morza karą pieniężną w wysokości równoważnej z 1.000.000 jednostek obliczeniowych, zwanych "Specjalnym Prawem Ciągnienia (SDR)", określanych przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Podobne kary przewiduje i art.56. Kary te nakładane są przez dyrektorów Urzędów Morskich.

Takie same kary mogą być nakładane na podstawie art.36 ustawy o zapobieganiu zanieczyszczeniu mórz. Armator odpowiada wówczas za zanieczyszczenie środowiska morskiego w związku z eksploatacją statku lub zatopieniem w morzu odpadów lub innych substancji. Odpowiedzialność ta obejmuje także armatorów polskich statków na morzu pełnym. Art.40 ustawy o rybołówstwie morskim przewiduje możliwość ukarania taką samą karą armatora statku, z którego na polskim obszarze morskim dokonano eksploatacji żywych zasobów morza z naruszeniem przepisów tejże ustawy.

Obie ostatnio wspomniane ustawy przewidują także jeszcze jeden typ kary pieniężnej, do nałożenia której upoważniony jest dyrektor Urzędu Morskiego. Te kary mogą być nakładane na osoby fizyczne, m.in. za:

• spowodowanie zanieczyszczenia morza,
• niepodjęcie środków koniecznych do zapobiegnięcia takiemu zanieczyszczeniu lub jego ograniczenia - w przypadku, gdy było skutkiem wypadku,
• niezdanie w porcie substancji szkodliwych,
• naruszanie przepisów o ochronie rybołówstwa.

Podstawą są art.37 ustawy z 1995 r. i art.42 ustawy z 1996 r. Górną wysokością tej kary jest dwudziestokrotne przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej za rok poprzedzający, ogłaszane przez Prezesa GUS.

Nowelizacja prawa geologicznego i górniczego znosi natomiast art.128 tej ustawy, przewidujący uznaniowo określane kary za naruszanie obowiązku uzyskania koncesji bądź też działania sprzeczne z treścią takiego aktu. Jak wspomniano wyżej, kary te będą zastąpione opłatami podwyższonymi.