KPA: Istoten pojęcia i definicje - cz.7

Ad 2 Zażalenie – wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia/ ogłoszenia postanowienia stronie. Tryb rozpatrywania zażaleń jest taki sam jak przy odwołaniach.

Weryfikacja ostatecznych decyzji administracyjnych – tryby nadzwyczajne

Wzruszenie ostatecznych decyzji zapadających w postępowaniu administracyjnym może nastąpić z inicjatywy organu prowadzącego postępowanie lub na wniosek strony.

Postępowanie w trybie nadzoru – wszczęcie postępowania z urzędu mające na celu wzruszenie rozstrzygnięć ostatecznych.

Złożenie nadzwyczajnego środka prawnego – (gdy) z wnioskiem występuje strona.

Wznowienie postępowania – instytucja procesowa polegająca na stworzeniu prawnych możliwości ponownego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego i ponownego wydania decyzji w sprawie.

Przyczyny wznowienia postępowania (katalog zamknięty):

1.  dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

2.  decyzja wydana została w wyniku przestępstwa;

3.  decyzja wydana została przez pracownika administracji, który podlega wyłączeniu (jeżeli pracownik tylko brał udział w wydaniu decyzji, wznowienie postępowania nie nastąpi);

4.  strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu (udowodnienia wymaga brak winy);

5.  wyjdą na jaw nowe istotne okoliczności faktyczne/ dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję;

6.  decyzja została wydana bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu;

7.  zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji;

8.  decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione;

Odmowa wznowienia postępowania ma formę decyzji. Odmowę można wydać tylko, gdy wnosi o to osoba nie będąca stroną w postępowaniu, strona nie posiadająca zdolności procesowej, gdy wniesiono po upływie terminu.

Postanowienie o wznowieniu postępowania jest wyłącznie aktem wszczynającym postępowanie.

Ocena co do przyczyn wznowienia postępowania (ustalenia, czy rzeczywiście istnieją) i co do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy przed wydaniem postanowienia jest niedopuszczalna.

Dwie fazy postępowania:

1.  faza wstępna – czy w ogóle wznawiać postępowanie? Ta faza kończy się wydaniem postanowienia o wznowieniu postępowania bądź decyzją o odmowie wznowienia.

-  do tego momentu nie bada się przyczyn wznowienia;

2.  badanie – 1) przyczyn wznowienia postępowania, 2) rozstrzygnięcia sprawy.

Wznowienie postępowania może zakończyć:

1) decyzja odmowy uchylenia dotychczasowej decyzji;

2) decyzja uchylająca: rozstrzygająca co do istoty (merytoryczna/ o umorzeniu postępowania)

3) decyzja stwierdzająca wydanie zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa.

Sprawa powraca do zwykłego postępowania instancyjnego.

Organ wydający nową decyzję w sprawie zobowiązany jest stosować przepisy prawa materialnego obowiązujące w dniu orzekania (odstępstwo tylko w przypadku decyzji deklaratoryjnych – należy stosować przepisy obowiązujące w dniu wydania zaskarżonej decyzji).

Na mocy art. 126 istnieje możliwość wznowienia postępowania co do postanowień.

Uchylenie lub zmiana decyzji

1.  bez zgody stron

a)  do decyzji, na mocy których strony nie nabyły prawa można zaliczyć jedynie:

-  decyzje odmowne dla wszystkich stron postępowania

-  decyzje cofające w całości poprzednio przyznane stronie uprawnienia lub

-  stwierdzające wygaśnięcie tego uprawnienia.

b)  postępowanie w tej sprawie może być wszczęte na wniosek lub z urzędu; wydana w tym trybie decyzja jest decyzją w I instancji – przysługuje odwołanie.

2. za zgodą stron (wyrażoną wprost, nie dorozumianą):

a)  nabycie prawa: wszelkie przypadki przysporzenia na rzecz strony w sferze prawnej:

-  decyzja rozszerzająca uprawnienie

-  decyzja stwierdzająca wiążące jego istnienie.

3.  w warunkach nadzwyczajnych:

a)  tryb o charakterze wyjątkowym: gdy materiał dowodowy wskazuje na poważne zagrożenie dóbr

4.  na skutek niedopełnienia określonych czynności przez strony:

a)  tryb uchylenia decyzji wydanej ze zleceniem

b)  możliwość nałożenia dodatkowych obowiązków musi wynikać z prawa materialnego,

c)   obowiązek nie wpływa na ważność decyzji, jest związany z jej wykonywaniem. Powinność zastosowania się do treści postanowienia następuje dopiero wraz z przystąpieniem do wykonywania decyzji.

5, uchylenie/ zmiana na podstawie przepisów szczególnych.

Stwierdzenie nieważności decyzji – instytucja umożliwiająca wycofanie z obrotu postanowień dotkniętych najcięższymi wadami materialnoprawnymi (nie wady o charakterze podmiotowym).

Ciężar wad – nie wystarczy uchylenie decyzji ze skutkiem ex nunc, trzeba orzec, że od chwili wydania była ona nieważna (ex tunc).

Domniemanie ważności decyzji – w celu obalenia domniemania trzeba stwierdzić nieważność decyzji.

Nieodwracalność skutków: gdy brak jest przepisów, które mogłyby stanowić dla organu administracji podstawę praną do podjęcia aktów lub czynności mogących cofnąć/ znieść/ odnowić skutki prawne wywołane przez decyzję administracyjną dotkniętą wadą nieważności (nie należy utożsamiać z niemożliwością przywrócenia stanu faktycznego istniejącego przed wydaniem decyzji).

Przyczyny (wyliczenie przykładowe):

-   wydanie decyzji na podstawie przepisów samoistnych – decyzję wydano w sprawach wykraczających poza zakres stosunków administracyjnoprawnych; stosunek prawny wynika z mocy prawa.

-   Jeżeli decyzja nie zawiera powołania podstawy prawnej, określa ją ogólnikowo/ błędnie, to nie będzie wydana bez podstawy prawnej. (wada naruszenia)

-   Ne bis in idem (gwarancja powagi rzeczy osądzonej) – nie dotyczy przypadków, gdy druga decyzja wydana w trybie nadzwyczajnym;

-   Osoba nie będąca stroną w sprawie jest natomiast stroną w postępowaniu w sprawie nieważności;

-   Niewykonalność faktyczna (brak możliwości technicznych;

-   Niewykonalność prawna – zakazy zawarte w prawie uniemożliwiające wykonanie decyzji

-   Czynność zabroniona pod groźbą kary.

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wszczyna się na żądanie/ z urzędu z zastosowaniem przepisów kpa (art.61).

W sprawach nadzwyczajnych wszczynane i prowadzone jest postępowanie na tych samych zasadach co w trybie zwykłym, z kilkoma wyjątkami:

a) wszczęcie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności następuje w przypadku, gdy zachodzi konieczność ustalenia przesłanek zastosowania tej instytucji. Czynności organu administracji podejmowane z urzędu czy też na żądanie wszczęcia postępowania muszą mieć za przedmiot ustalenie tych przesłanek.

b) Organ właściwy:

decyzja nieostateczna – organem wyższego stopnia będzie organ odwoławczy.

nie może stosować trybu odwoławczego lecz tryb nadzwyczajny postępowania.

Art. 28+61§4 kpa

Stroną postępowania jest nie tylko strona postępowania zwykłego zakończonego wydaniem kwestionowanej decyzji lecz każdy, ze względu na skutki stwierdzenia nieważności decyzji (konsekwencja rozpoznawania przez organ nadzoru nowej sprawy ® otwiera się następnie dla wszystkich stron tego postępowania droga weryfikacji takich decyzji w trybie zwykłym oraz w trybie kontroli nadzwyczajnej oraz kontroli decyzji przez sąd administracyjny).

Organ wszczyna postępowanie w sprawie postanowieniem wydanym na podstawie art. 31§2 kpa gdy uzasadnione żądanie wszczęcia postępowania wniosła organizacja społeczna(prokurator – 182kpa).

Odmowa wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności

Decyzja wydawana jest, gdy żądanie zostało wniesione przez podmiot nie będący stroną w sprawie/ nie mający zdolności do czynności procesowych.

Nie można odmówić wszczęcia postępowania jeżeli zdaniem organu brak jest podstaw do stwierdzenia nieważności decyzji; o tym fakcie organ może orzec dopiero po wszczęciu postępowania wyjaśniającego.

Decyzja o stwierdzeniu nieważności decyzji powoduje usunięcie z obrotu prawnego decyzji objętej nieważnością. Decyzja ma charakter kasacyjny dlatego nie może zawierać rozstrzygnięć co do istoty sprawy (w przypadku stwierdzenia nieważności decyzji, której podstawę prawną stanowił przepis, który został uchylony lub zmieniony, to ewentualne ponowne rozstrzygnięcie sprawy w kolejnych postępowaniach będzie się musiało odbyć na podstawie tych przepisów, które już zostały zmienione).

Decyzja w nowej sprawie podlega weryfikacji. W toku instancji i w trybach nadzwyczajnych istnieje możliwość zaskarżenia jej do NSA.

Przesłanka pozytywna + przesłanka negatywna z art. 156§2 – decyzja o stwierdzeniu wydania decyzji z naruszeniem prawa.

-   decyzja wadliwa nie zostaje usunięta z obrotu prawnego;

-   daje możliwość do weryfikacji tego załatwienia sprawy w toku instancji oraz przez SA.;

-   daje podstawę do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym na zasadach z art.160, musi ona zawierać wszystkie elementy z art. 107/ wszystkie pouczenia co do weryfikacji i roszczeń.

Wady nieistotne mogą być usunięte w trybie weryfikacji:

1.  faza wstępna – bada się przesłanki formalne, np. czy żądanie stwierdzenia nieważności decyzji zostało wniesione przez podmiot, który jest stroną; gdy zostało wniesione przez stronę, bada się, czy ma ona pełną zdolność do czynności prawnych – w razie jej braku odmawia się wszczęcia postępowania w sprawie.

2.  po wszczęciu postępowania bada się takie przesłanki jak np. res iuridica.

Postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji.

Nie ma wymogu przeprowadzenia uproszczonego dowodzenia istnienia wad, wystarczy wskazać na istniejącą możliwość niezależnie od stopnia prawdopodobieństwa (prawdopodobieństwo-nie uprawdopodobnienie).

Odszkodowanie (art.160)

Źródłem szkody będzie:

-   wydanie decyzji dotkniętej wadą nieważności,

-   stwierdzenie jej nieważności – usunięcie z obrotu prawnego.

Szkoda musi być rzeczywista: roszczeniem nie można objąć spodziewanych korzyści.

Tryb dochodzenia odszkodowania:

-   w postępowaniu jednoinstancyjnym orzeka organ administracji, który wydał decyzję stwierdzającą nieważność albo niezgodność z prawem decyzji wadliwej;

-   decyzja nie podlega zaskarżeniu w toku instancji administracyjnych; nie można wnieść skargi do NSA; decyzja odmowna lub budząca niezadowolenie legitymuje stronę do wniesienia powództwa do sądu powszechnego.

System weryfikacji ostatecznych decyzji administracyjnych

1.postępowanie w sprawie wznowienia postępowania

2.postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności

3.postępowanie w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętej wadami niekwalifikowanymi lub decyzji prawidłowej.

System ten oparty jest na zasadzie niekonkurencyjności, tzn. poszczególne tryby nadzwyczajne mają na celu usunięcie określonego rodzaju wadliwości decyzji i nie mogą być stosowane zamiennie.

Decyzja administracyjna jest prawidłowa, jeżeli spełnia łącznie 2 warunki:

1) zgodność z normami procesowego prawa administracyjnego,

2) zgodność z normami materialnego prawa administracyjnego.

Dwa rodzaje wadliwości decyzji administracyjnej:

1) wadliwość procesoprawna Þ wznowienie postępowania (wyj.art.145§1 pkt 6)

2) wadliwość materialnoprawna, obwarowana sankcją wzruszalności decyzji Þ stwierdzenie nieważności.

Wygaśnięcie decyzji

Decyzja wygasa w trzech przypadkach:

1.  upływ terminu ważności decyzji – nie ma potrzeby wydania decyzji o stwierdzeniu wygaśnięcia decyzji;

2.  bezprzedmiotowość

3.  warunek rozwiązujący

Ad 2 – bezprzedmiotowość decyzji może wynikać z:

-   ustania bytu prawnego elementu stosunku prawnego nawiązanego na podstawie decyzji adm., np. zmiana stanu faktycznego, zgaśnięcie podmiotu;

-   gdy wynikające z niej prawa/ obowiązki przestały istnieć.

Ad 3 – warunek jest dodatkowym elementem decyzji, dodanym na mocy przepisu prawa materialnego.

Decyzja organu stwierdzająca wygaśnięcie:

-   decyzja w nowej sprawie Þ służy odwołanie;

-   charakter deklaratywny – potwierdza jedynie wystąpienie okoliczności skutkujących wygaśnięciem decyzji;

-   wywiera skutek ex tunc od dnia, w którym powstały przesłanki wygaśnięcia;

-   nie można stwierdzić wygaśnięcia decyzji, jeżeli toczy się postępowanie odwoławcze.

Postępowanie uproszczone

Postępowanie przy wydawaniu zaświadczeń.

Zaświadczenie – czynność materialnotechniczna, polegająca na urzędowym poświadczeniu stanu faktycznego. Prawnego.

Postępowanie uproszczone – ze względu na szybkość działania organu administracji.

Przepisy prawa nie dają podstaw do wydawania zaświadczeń z urzędu; jedynie na wniosek osoby zainteresowanej (2 przypadki):

1.podstawa prawna – przepisy prawa powszechnie obowiązującego (nie akty wewnętrzne),

2.uprawdopodobnienie interesu prawnego (środek ograniczenia wydawania zaświadczeń).

Akty kończące postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń:

1.  postępowanie zostanie zakończone z chwilą wydania zaświadczenia;

2.  postanowienie o odmowie wydania;

3.  postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia o żądanej treści (przysługuje zażalenie).

Obecnie dopuszcza się skargę do SA. na postanowienie o odmowie.

Trzy przypadki odmowy wydania zaświadczenia:

1.  brak interesu prawnego osoby zainteresowanej;

2.  niewłaściwość organu

3.  gdy nie można spełnić żądania odnośnie treści zaświadczenia.

Udział prokuratora

Kontrola pod względem legalności: uprawniony do badania, czy postępowanie administracyjne i zapadła w nim decyzja są zgodne z prawem.

® żądanie wszczęcia postępowania

w żadnym wypadku prokurator nie może wystąpić z żądaniem ze względu na celowość (tylko legalność)

®udział prokuratora

sam decyduje, czy będzie brał udział i w jakim zakresie;

®sprzeciw prokuratora od decyzji ostatecznej

nadzwyczajny środek prawny, przysługujący tylko prokuratorowi; główny środek weryfikacji decyzji ostatecznej nie podlegającej kontroli sądowej oraz w sprawach, gdzie strona utraciła prawo do wniesienia skargi;

® sprzeciw

                       nie stanowi samodzielnego środka zaskarżenia ostatecznej decyzji administracyjnej; może być wniesiony, gdy istnieją przesłanki do wzruszenia ostatecznej decyzji administracyjnej na podstawie kpa/ przepisów szczególnych.

Obowiązki organu prowadzącego postępowanie:

1.  rozważenie czy nie istnieje konieczność wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji,

2.  obowiązek wszczęcia postępowania z urzędu i zawiadomienia o tym stron (odmowa będzie rażącym naruszeniem prawa),

3.  obowiązek rozpatrzenia sprzeciwu i wydania decyzji w sprawie; postępowanie w I instancji – służą na nie wszystkie środki odwoławcze.

Prokurator może żądać weryfikacji decyzji w postępowaniu przed NSA; jedynym ograniczeniem jest zakaz dwutorowości  postępowania.

Uprzywilejowana pozycja prokuratora (odpowiednio RPO):

-   żądania wiążące dla organu prowadzącego postępowanie;

-   uprawnienie do wniesienia sprzeciwu;

-   nie mają zastosowania pewne ograniczenia procesowe przewidziane w kpa (nie można mu np. odmówić wglądu do akt).

Opłaty i koszty postępowania

Opłaty – należności za różne czynności urzędowe, ustalone na podstawie przepisów szczególnych.

® organ ma obowiązek pobrania opłaty – organ może zwolnić z opłaty/ obniżyć jedynie, gdy przepis prawa na to pozwala; np. opłata skarbowa (obowiązek wniesienia opłaty skarbowej od czynności i dokumentów, które tej opłacie podlegają);

Koszty – wydatki związane z postępowaniem; ich wysokość ustala organ; organ może zwolnić od nich w całości lub w części; np. w kpa – koszty podróży świadków, biegłych; oględzin na miejscu doręczenia pism urzędowych; organ może żądać zaliczki na poczet kosztów.

Art. 262 wskazuje koszty, które obciążają stronę i przewiduje zaliczki na ich poczet:

1.  koszty obciążają strony, a nie innych uczestników postępowania;

2.  stronę obciążają koszty, które wynikają z jej winy;

3.  wszystkie inne koszty obciążają stronę jeśli zostały poniesione w jej interesie/ na jej żądanie.

Postanowienie o kosztach razem z decyzją.