Hałas - aspekt BHP

Hałasem nazywamy wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uciążliwe lub szkodliwe dźwięki oddziałujące na narząd słuchu i inne zmysły oraz części organizmu człowieka. Z fizycznego punktu widzenia, dźwięki są to drgania mechaniczne ośrodka sprężystego (gazu, cieczy lub ośrodka stałego). Drgania te mogą być rozpatrywane jako oscylacyjny ruch cząstek ośrodka względem położenia równowagi, wywołujący zmianę ciśnienia ośrodka w stosunku do wartości ciśnienia statycznego (atmosferycznego).

Reakcja na hałas w dużym stopniu zdeterminowana jest nastawieniem psychicznym. Warto zauważyć, że na ochronę przed hałasem, organizm zużywa ogromne ilości energii.

Wiadomo, że w pierwszej kolejności hałas ma wpływ na narząd słuchu. Długotrwała ekspozycja na hałas wywołuje zmiany fizjologiczne i patologiczne w obrębie ucha. Dźwięki o dużym natężeniu , które działają przez dłuższy czas powodują, ze dochodzi do zmęczenia a nawet całkowitego zastopowania działania komórek rzęsatych obecnych w narządzie Cortiego. Jeśli dojdzie do ich zaniku narząd Cortiego straci swoja funkcję i będzie miał miejsce nieodwracalny zanik słuchu.

W zależności od czasu ekspozycji na hałas długotrwałe skutki jego działania na narząd słuchu mogą być różne. I tak jeśli człowiek ma styczność z hałasem np. w miejscu pracy przez okres około 2-4 lat wtedy po tym czasie dochodzi do niewielkiego ubytku słuchu. Jeżeli natomiast ten okres narażenia jest dłuższy i wynosi od 4 - 10 lat w tym czasie dochodzi do dalszego ubytku słuchu , a jego stopień jest uzależniony od czasu ekspozycji na hałas. Jeśli natomiast okres narażenia jest dłuższy od 10 lat wtedy dochodzi do ustabilizowania się ubytku słuchu.

Istnieje kilka rodzajów hałasu, możemy wyróżnić miedzy innymi hałasy komunalne, przemysłowe, komunikacyjne oraz mieszkaniowe. Zacznijmy od hałasu przemysłowego, jest on wytwarzany przez różnego rodzaju urządzenia czy maszyny, na przykład młoty, piły wentylatory itp. Ochronę  przed tym rodzajem hałasu przedstawię w swojej pracy. Sięga on 90 decybeli, wiec nie jest szkodliwy dla nas w tym najwyższym stopniu. Drugi - hałas komunikacyjny - związany jest z ruchem drogowym, ale nie tylko. Dotyczy zarówno załogi, pasażerów jak i całego otoczenia. Jest on niebezpieczny szczególnie ze względu na ciągle zwiększającą się liczbę pojazdów. Największy jednak wytwarzają samoloty odrzutowe podczas startu. Jeśli chodzi o hałasy komunalne, to w miastach wytwarzają je przede wszystkim samochody. Zaliczają się do nich także hałasy podwórzowe. Natomiast te mieszkaniowe, to przede wszystkim głośne rozmowy, radio, urządzenia domowe. Są w większości nieszkodliwe, a z pewnością ich natężenie nie dorównuje komunikacyjnym, czy przemysłowym. Warto jednak zadbać o nieszkodliwość hałasu nawet w domu.

Przykładowe skutki hałasu dla organizmu człowieka:
Hałas o natężeniu ok. 70 dB powoduje niekorzystne zmiany wegetatywne w organizmie, powyżej 75 dB – rozmaite uszkodzenia organiczne i choroby, m.in. nadciśnienie tętnicze, zaburzenia pracy żołądka, wrzody, wzrost wydzielania adrenaliny, przyspieszenia procesu starzenia, od 90 dB – osłabienie i ubytek słuchu, natomiast od 120 dB istnieje  niebezpieczeństwo mechaniczne uszkodzenia słuchu, a 130 dB to granica bólu.

Osoby zatrudnione w narażeniu na hałas powinny posiadać wiedzę na temat wyników oceny ryzyka zawodowego, które towarzyszy ich pracy. W tym zakresie ustawodawca zobligował pracodawcę do przekazywania załodze stosownych informacji i przeprowadzania szkoleń.

Pracownicy pracujący w hałasie powinni zostać poinformowani o:

·         poziomie ryzyka zawodowego, rodzaju stwarzanych zagrożeń oraz ich potencjalnych skutków;

·         środkach niezbędnych do wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka zawodowego oraz okoliczności, w jakich takie środki należy stosować;

·         wartości progów działania dla hałasu;

·         wyników badań i pomiarów hałasu, oceny jego natężenia i rodzaju oddziaływania na organizm oraz ewentualnego wpływu na zdrowie;

·         przyczyn powstawania chorób powodowanych oddziaływaniem hałasu, ich objawów i sposobów wykrywania oraz możliwych środków profilaktyki medycznej;

·         profilaktycznej opiece zdrowotnej, w tym badań lekarskich pracowników;

·         bezpiecznym sposobie wykonywania pracy, ograniczającym narażenie do minimum prawidłowego stosowania środków ochrony indywidualnej.

Stosownie do § 7 ust. 1 rozporządzenia, miejsca pracy, w których hałas przekracza wartości dopuszczalne, powinny być oznaczone znakami bezpieczeństwa. Pracodawca zobligowany jest również do wydzielenia strefy z takimi miejscami i ograniczenia dostępu do niej, o ile jest to technicznie wykonalne i ryzyko wynikające z narażenia na hałas uzasadnia takie wydzielenie.

Zadania mające na celu ograniczenie wpływu hałasu na organizm człowieka powinny  w szczególności opierać się na:

·         unikaniu procesów lub metod pracy powodujących narażenie na hałas i zastępowaniu ich innymi, stwarzającymi mniejsze narażenia;

·         dobieraniu środków pracy przeznaczonych do wykonywania określonej pracy, właściwie zaprojektowanych pod względem ergonomicznym, o możliwie najniższym poziomie emisji hałasu;

·         ograniczaniu narażenia na hałas dostępnymi środkami technicznymi (np. obudowy dźwiękoizolacyjne, kabiny dźwiękoszczelne, tłumiki)

o    Np. ekrany dźwiękochłonno-izolacyjne, które stosuje się jako osłony danego stanowiska pracy, w celu tłumienia hałasu emitowanego na to stanowisko przez inne maszyny i z danego stanowiska na zewnątrz. W celu uzyskania maksymalnej skuteczności, ekran należy umieszczać jak najbliżej źródła hałasu lub miejsca pracy.

o    Materiały i ustroje dźwiękochłonne stosuje się na ścianach i stropie pomieszczenia w celu zwiększają jego chłonności akustycznej. W ten sposób uzyskuje się zmniejszenie poziomu dźwięku fal odbitych, co prowadzi do zmniejszenia ogólnego poziomu hałasu panującego w danym pomieszczeniu.

·         projektowaniu miejsc pracy i rozmieszczaniu stanowisk pracy w sposób umożliwiający izolację od źródeł hałasu oraz ograniczający jednoczesne oddziaływanie wielu źródeł na pracownika

o    budynki i pomieszczenia, w których jest wymagana cisza (np. laboratoria, biura konstrukcyjne, pomieszczenia pracy koncepcyjnej) powinny być oddzielone od budynków i pomieszczeń, w których odbywają się hałaśliwe procesy produkcyjne

o    maszyny i urządzenia powinny być grupowane, o ile to jest możliwe w oddzielnych pomieszczeniach według stopnia ich hałaśliwości.

o    hałas w danym pomieszczeniu może być potęgowany przez niewłaściwe zagospodarowanie pomieszczeń, w tym zbyt gęste rozmieszczenie maszyn. Najmniejsza zalecana odległość między maszynami powinna wynosić 2 ÷ 3 m.

·         konserwowaniu środków pracy, obiektów budowlanych, urządzeń i układów izolujących i tłumiących hałas oraz innych środków ochrony zbiorowej;

·         informowaniu i szkoleniu pracowników w zakresie poprawnego i bezpiecznego posługiwania się środkami pracy;

·         ograniczaniu czasu i poziomu narażenia oraz liczby osób narażonych na hałas przez właściwą organizację pracy, w szczególności stosowanie skróconego czasu lub przerw w pracy i rotacji na stanowiskach pracy.

Może się jednak zdarzyć, że środki ochrony zbiorowej i odpowiednia organizacja pracy okażą się niewystarczającym narzędziem do wyeliminowania ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na hałas. W takiej sytuacji na barkach szefa ciąży obowiązek w zakresie udostępnienia załodze środków indywidualnej ochrony słuchu. Jest to konieczne jeśli wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy osiągają lub przekraczają ustaloną wartość. Zgodnie z Rozporządzeniem M P i P S z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 129, poz. 844) pracodawca ma obowiązek „zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas”. Pracodawca ma obowiązek w pierwszej kolejności zastosować odpowiednie środki techniczne (np. wyciszyć hałaśliwe maszyny, wykonać odpowiednią adaptację hali, zastosować ekrany) i organizacyjne (np. skrócić czas pracy na hałaśliwych stanowiskach pracy), a po ich wyczerpaniu, gdy w dalszym ciągu stwierdza się przekroczenie dopuszczalnych wielkości hałasu, ma obowiązek „zaopatrzyć pracowników w indywidualne ochrony słuchu, dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników oraz zapewnić ich stosowanie”.

Ochronniki słuchu są najprostszym i najszybszym sposobem ochrony narządu słuchu przed skutkami oddziaływania hałasu.. Ochronniki dzielą się na nauszniki przeciwhałasowe i wkładki przeciwhałasowe. Nauszniki przeciwhałasowe składają się z dwóch czasz tłumiących, które obejmują małżowiny uszne i przylegają do głowy miękkimi poduszkami uszczelniającymi wypełnionymi zwykle pianką ze sztucznego tworzywa lub cieczą. Czasze tłumiące są zazwyczaj wypełnione materiałem pochłaniającym dźwięk. Nauszniki przeciwhałasowe mogą występować w trzech rozmiarach: małym, dużym i normalnym.
Natomiast wkładki przeciwhałasowe są to ochronniki słuchu noszone w zewnętrznym kanale słuchowym lub w małżowinie usznej. Są one przeznaczone do szczelnego zamknięcia kanału słuchowego. Wkładki dzielimy na jednorazowego użytku i wielokrotnego użytku. Wkładki mogą być dostarczane z łączącym je sznureczkiem lub sprężyną dociskową. Wkładki przeciwhałasowe mogą być kształtowane przez producenta, kształtowane przez użytkownika lub formowane indywidualnie dla każdego użytkownika, z uwzględnieniem specyfiki budowy jego przewodu słuchowego. Rozmiar wkładek powinien być starannie dobrany dla każdego użytkownika. Źle dobrane wkładki mogą powodować uczucie niewygody, swędzenia i podrażnienie przewodu słuchowego. Stosowanie wkładek przeciwhałasowych powinno być poprzedzone badaniem laryngologicznym i stwierdzeniem przez laryngologa braku przeciwwskazań do noszenia wkładek.

Widać więc, że nie można bagatelizować skutków działania hałasu na organizm ludzki. Hałasu nie da się wyeliminować z życia człowieka. Można jednak starać się w pewnym stopniu go ograniczać oraz zapobiegać negatywnym skutkom jego działania. Jest on jednym z zagrożeń cywilizacji, które należy ograniczyć do minimum, a nawet eliminować z naszego otoczenia.