Prawo - dr Pytlik - cz. 11

Etapy wykładni:

1. Etap wstępny –ustalenie, czy dany przepis budzi kontrowersje

2.etap drugi. ustalenie właściwego znaczenia przepisu prawnego. W tym celu stosuje się 3 podstawowe wykładnie, językową, systemową, funkcjonalną. Jeżeli zastosowanie tych wykładni prowadzi do zgodnych rezultatów to interpretator może przystąpić do sformułowania decyzji interpretacyjnych. Jeżeli nie ma zgody rezultatów, wówczas stosuje się tzw. wykładnie 2-g stopnia

3. Etap trzeci.  występuje tylko wtedy, gdy zaistniała kolizja interpretacyjna i wyniki dokonanych wykładni są rozbieżne. Wykładnie 2-go stopnia mają charakter preferencyjny. Wskazują jakie znaczenie przepisów powinien uwzględnić interpretator i uznać za właściwe w przypadku kolizji wykładni 1-go stopnia.

Podziały wykładni:

I     Ze względu na ich moc wiążącą:
         -          wykładnia autentyczna

-          wykładnia legalna

-          wykładnia operatywna

-          doktrynalna

Autentyczna- wykładni dokonuje ten sam organ, który daną normę ustanowi. Możemy wyróżnić wykładnię oficjalną. Jest ona zawarta w autoryzowanym i mającym moc wiążącą w akcie prawnym. Wykładnia nieoficjalna –poglądy prawodawcy poznaje się na podstawie różnego rodzaju materiałów zamieszczonych np. w prasie, internecie, telewizji. Wykładnia ta nie ma mocy wiążącej.

Legalna- dokonywana przez organ, który na mocy prawa posiada kompetencje zezwalające na dokonywanie wykładni. W Polsce organem posiadającym kompetencje wykonywania wykładni legalnej jest sąd najwyższy. Innym przykładem tej wykładni jest urzędowa interpretacja przepisów np. prawa finansowego, dokonywana przez ministra finansów. Wykładnia wiąże tylko instytucje podległe ministrowi finansów.

Wykładnia operatywna- zaliczamy do niej wszelkie przypadki wykładni dokonywane przez sądy i inne instytucje stosujące prawo. Wykładnie te są wykonywane tylko dla potrzeb prowadzenia sprawy.

Wykł. doktrynalna- nazywana często wykładnią naukową. Charakteryzuje się tym, iż jest stworzona przez wybitnych znawców prawa. Nie jest to wykładnia obowiązująca, nie ma mocy wiążącej. Nie można się na nią powołać bezpośrednio. Wykładnie doktrynalne znajdują się w glosach (komentarze do wyroków sądowych), a także w publikacjach naukowych.

II      Ze względu na zakres:

-          wykładnia literalna

-          wykładnia rozszerzająca

-          wykładnia zawężająca

Wykładnia literalna- wykładnia dosłowna, polegająca na uzyskaniu sensu przepisów, wykładnia zgodna z litera prawa. W zależności od tego jaki otrzymamy wynik, możemy mówić, że jeżeli wynik jest szerszy od wykładni językowej to mamy wykładnię rozszerzającą, jeśli jest węższy- to mamy wykładnię zawężającą.

III  Ze względu na stosunek do obowiązującego prawa:

-          wykładnia zgodna z obowiązującym prawem

-          wykraczając poza obowiązujące prawo

-          sprzeczna z obowiązującym prawem

Podział wykładni. (językowa, systemowa, funkcjonalna)

Dyrektywy to rozwiązania prawne o wielowiekowej tradycji, wywodzące się z okresu prawa rzymskiego.

Wykładnia językowa –polega na dokonaniu interpretacji norm prawnych na podstawie reguł językowych (nazywana także dramatyczną lub lingwistyczną). Normie prawnej należy przypisać takie znaczenie, jakie ma ona w języku potocznym. Jeśli w języku potocznym można przypisać normom kilka różnych znaczeń to należy wybrać to, które jest najbardziej oczywiste. Prawodawca może z ważnych przyczyn odstąpić od znaczeń potocznych i nadać wyrażeniom inne znaczenia tj. znaczenia swoiste. Jeśli taki termin jest pojęciem specyficznym np. technicznym lub jest związany z jakąś dziedziną wiedzy to należy przyjąć to w taki sposób, w jaki jest rozumiany w danej dziedzinie. Jest to wykładnia najważniejsza. Ustalając znaczenie językowe przepisu należy brać pod uwagę inne przepisy prawne, wolę prawodawcy oraz cel regulacji prawnej. Jeżeli odstępuje się od znaczenia słownikowego to interpretacja danego wyrażenia powinna pozostawać w ramach możliwego znaczenia słownikowego. Różnym zwrotom nie należy nadawać tego samego znaczenia i odwrotnie.

Wykładnia systemowa- ma charakter pomocniczy w stosunku do wykładni językowej. Może zadecydować, które z wybranych znaczeń zostaną zatwierdzone. Wykładnia odwołuje się do istniejącej systematyki w zakresie prawa. Interpretując normy prawne należy mieć na względzie zasady konstytucyjne. Interpretacja norm prawa polskiego powinna być zgodna z normami prawa międzynarodowego publicznego. Normy prawa wewnętrznego powinny być interpretowane w zgodzie z normami prawa europejskiego. Nie wolno interpretować prawa w sposób prowadzący do powstania luk prawnych.

Wykładnia funkcjonalna –charakteryzuje się niejednorodnością, niespójnością. Opiera się na uwzględnieniu różnorodnych czynników czasami do siebie nie przystających. Przeprowadzenie wykładni funkcjonalnej polega na uwzględnieniu czynników społecznych, ekonomicznych oraz aksjologicznych. Ma charakter pomocniczy względem wykładni językowej. Jej stosowanie jest objęte ryzykiem. Uwzględnianie w prawie wyżej wymienionych czynników, czyli zasad powszechnie obowiązujących przekłada się na większą akceptację dla prawa.

Wykładnia celowa (celowościowa) –stanowienie prawa, a także jego interpretacja ma służyć określonym celom państwa.

Wykładnia historyczna- polega na obserwowaniu zmian zachodzących w rozumieniu danego przepisu na przestrzeni określonego czasu. Prawo jest wyrazem woli aktualnie rządzącej.

Wykładnia obiektywna- polega na tym, że przepisy należy interpretować zgodnie z wolą aktualnego prawodawcy.

Wykładnia prawno-porównawcza – opiera się na tym, że przepisy prawne należy interpretować zgodnie z zasadami interpretacji podobnych przepisów w innym państwie.

Materiały interpretacyjne- interpretatorowi wolno jest korzystać ze wszelkich materiałów, które są odpowiednie do ustalenia sensu interpretowanego przepisu :akt normatywny, w którym znajduje się interpretowany przepis, orzecznictwo sądowe, doktryna prawnicza, materiały związane z uchwaleniem danej ustawy, teksty prawne, orzecznictwo i doktryna wywodząca się z innych państw, wyniki ekspertyz i opinie biegłych oraz wiedza specjalistyczna, nieprawnicza, która jest właściwa dla ustalenia sensu określonych wyrażeń zawartych w  normach i przepisach prawnych.