Ekonomia integracji europejskiej - notatki studenckie cz.11

 Wspólna Polityka Rolna (WPR)

Jedna z pierwszych polityk UE, wspólna polityka rozwoju obszarów wiejskich. Chodziło o to, żeby wszystkie zasady unii celnej były w przypadku produktów rolnych jak najwcześniej zrealizowane. Produkty rolne są produktem w obiegu światowym, obiektem wymiany handlowej na świecie.         

W 1957 r. istniał na rynkach 6 krajów niedobór żywności  (brak spełnienia oczekiwań konsumentów, słabo wyposażone gospodarstwa domowe). W tym okresie, na przełomie lat 50. i 60., średnio 25% osób pracowało w rolnictwie. Obecnie stanowi to średnio 5%, a w Wielkiej Brytanii czy Belgii nawet 1,5%.

W 39 art. Traktatu rzymskiego zostały sformułowane zasady i cele tej polityki, które z czasem ewoluowały. Po 1992 r. te cele brzmią trochę inaczej.

Cele WPR :

1.       Zwiększenie produktywności rolnictwa poprzez  rozwój postępu technicznego oraz najlepsze wykorzystanie mocy twórczych, a zwłaszcza siły roboczej – zwiększenie dostępności ludności do żywności, dostęp do rożnych konsumentów. Produktywność ma być dopasowana do potrzeb społeczeństw.

2.       Zapewnienie ludności wiejskiej standardu życia porównywalnych do poziomu życia mieszkańców miast (wzrost dochodów).

3.       Osiągniecie stabilizacji rynków produktów w rolnictwie – żeby nie było nadmiaru ani niedoboru.

4.       Zapewnienie ciągłości zaopatrzenie gospodarki w te produkty – logistyka, przetwórstwo, sprawność działania.

5.       Zapewnienie konsumentom korzystnych cen na produkty rolne.

WPR dotyczy produktów podstawowych, 1. stopnia przetworzenia – np. żywiec, mleko, nasiona, warzywa, zboże, kasze, mąki, również rybactwo i rybołówstwo. Nie będą to np. jogurty, wędliny czy produkty garmażeryjne – tym zajmuje się przemysł spożywczy.

Zasady WPR :

1.       Wspólna organizacja rynków rolnych – polityka na rynku rolnym prowadzona jest w Brukseli, a nie w poszczególnych krajach. Opracowanie zasad poszczególnych branż. Obejmuje wszystkie kraje członkowskie, ceny ustalane są odgórnie.

2.       Protekcjonizm dla produktów rolnych wspólnoty – najpierw są zagospodarowywane wszystkie, a dopiero potem eksportowane nadwyżki. Import jest również skrzętnie pilnowany. Ceny na produkty rolne są wyższe niż w krajach trzecich by uniemożliwić dostęp tych artykułów, które mogłyby zagrażać płynności rynku rolnego.

3.       Wspólne finansowanie polityki rolnej –np.  dopłaty bezpośrednie pochodzą ze wspólnej kasy, z budżetu, koszty upłynniania nadwyżek oraz koszt ich magazynowania.

Ustalenie zasad miało za zadanie zachęcić rolników do produkcji oraz do powiększania i unowocześniania gospodarstw. Jednak ma to tez swój negatywny wpływ na środowisko naturalne. Obecnie produkty unijne są uważane za najlepsze jakościowo na całym świecie.

Efekty WPR :

1.       Znaczny wzrost wydajności pracy, poziomu produkcji, podaży produktów rolnych – wydajność to wartość sprzedaży produktów przypadająca na 1 zatrudnionego w rolnictwie.

2.       Spadek zatrudnienia w rolnictwie – średnio wynosi to 5%, a w Polsce aż 14%.

3.       Względny spadek udziału rolnictwa w całokształcie gospodarki krajów wspólnoty – systematyczne kurczenie się poziomu rolnictwa w gospodarce.

4.       Poprawa struktury gospodarstw w kierunku spadku znaczenia gospodarstw małotowarowych o małej powierzchni i wzrostu znaczenia gospodarstw wielkotowarowych.

5.       Wzrost poziomu nowoczesności gospodarstw rolnych, ich nasycenia nowoczesną techniką agrarną i zdobyczami nauki.

Jest to polityka bardzo kosztowna, ale i potrzebna by zabezpieczać kraje. Zmieniała się ona przez lata. Ewoluowała w kierunku polityki obszarów wiejskich, gdyż rolnicy stanowią coraz mniejszą grupę. Obecnie na wsi mieszka coraz więcej ludzi o zawodach niezwiązanych z rolnictwem.

Polityka rolna zaczęła obejmować 2 filary : 1. polityka rynku rolnego, a 2. to rozwój obszarów wiejskich. 1. filar  również zmieniał się z biegiem czasu, trzeba było przystopować wzrost produktywności, wprowadzono rolnikom dopłaty od 1 ha określoną stawkę.  Przestały powstawać nadwyżki, zastosowano ograniczenia ilościowe, co poprawiło stan środowiska. 2. filar  sprowadzał się do ludności, która mieszkała na wsi – poprawa struktury agrarnej, zwiększanie gospodarstw, zachęcanie właścicieli małych gospodarstw by znaleźli inną pracę (by szukali dodatkowego zatrudnienia), konieczność odmładzania właścicieli gospodarstw, możliwość tworzenia miejsc dla siebie, rodziny i lokalnej społeczności, zakładanie małej przedsiębiorczości. Ludzie z zewnątrz mają szansę otworzyć MSP, ośrodki wypoczynkowe, agroturystyka, pensjonaty. Innym źródłem dochodów jest odnowa wsi i dziedzictwa kulturowego, poprawa infrastruktury, dostępność do dróg, wody, kanalizacji.

Głównym celem polityki rolnej jest sterowanie produkcją przy pomocy instrumentów celowych i organizacji rynku, zaś zadaniem polityki strukturalnej w rolnictwie jest poprawa struktury agrarnej na obszarze unii (średnia wielkość gospodarstwa w Polsce to 9,5 ha, a w unii 16,5ha).

Oznacza to :

1.       Dążenie do optymalizacji wielkości i ilości gospodarstw.

2.       Optymalizacja zatrudnienia w rolnictwie – nadmierna ilość zatrudnionych jest uciążliwa.

3.       Wdrożenie postępu naukowo-technicznego.

4.       Podniesienie dochodowości gospodarstw – dodatkowe źródła dochodu.

Kierunki rozwoju WPR :

1.       Ukierunkowanie na potrzeby rynku, tzn. rynkowe nastawienie i konkurencyjność.

2.       Obniżanie stopniowe cen rolnych, przez co zbliżają się one do cen światowych – WTO na to wpłynęła.

3.       Polityka jakości (uzależnienie dopłat bezpośrednich od spełnienia warunków ochrony środowiska).

4.       Uproszczenie prawodawstwa zakresu obszarów wiejskich i rynków rolnych.

5.       Wzrost istotności polityki wobec obszarów wiejskich tzw. 2. filar.

Obecna polityka rozwoju obszarów wiejskich łączy cele ekonomiczne, społeczne i środowiskowe. Finansowanie WPR : lata 60. 2/3 budżetu EWG ;  rok 2007 ok. 50% budżetu UE, tj. wsparcie dla 8% ludności związanej z rolnictwem. W 1964 r. do finansowania WPR został powołany Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. Sekcja gwarancji odpowiadała za finansowanie polityki rynkowej i dopłaty bezpośrednie. Sekcja orientacji finansowała przemiany strukturalne na obszarach wiejskich (renty strukturalne, powiększanie gospodarstw, dodatkowe źródła dochodów, inwestycje infrastrukturalne). Od 2007 r. istnieją 2 fundusze – Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej finansujący politykę rynkową i Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich- finansuje działania sprzyjające rozwojowi obszarów wiejskich.

Działalność interwencyjna na rynku w 2000 r. pochłaniała 88%, a w 2013 r. będzie pochłaniać 77% środków. Na rozwój obszarów wiejskich przeznaczono 12 % środków w 2000 r., a w 2013 r. będzie to 23%.