Terminu uczenie się używa się zarówno w znaczeniu wąskim - dla określenia świadomego i zamierzonego zdobywania wiadomości i umiejętności, jak i w znaczeniu szerokim - dla określenia zarówno uczenia się zamierzonego, jak i nie zamierzonego (mimowolnego).
Wg naukowców akt uczenia się składa się z ośmiu zdarzeń:
1) Motywacja lub oczekiwanie.
2) Zrozumienie – podmiot dostrzega materiał o odróżnia go od innych bodźców zwracających jego uwagę.
3) Poznanie – podmiot koduje wiedzę.
4) Przechowanie – podmiot przechowuje wiedzą w pamięci krótko i długotrwałej.
5) Przypomnienie – podmiot odzyskuje materiał z pamięci.
6) Generalizacja – materiał jest przenoszony na nowe sytuacje, a więc pozwala podmiotowi rozwinąć strategie postępowania z nimi.
7) Działanie – te strategie są wykorzystane w praktyce.
8) Sprzężenie zwrotne – podmiot uzyskuje wiedzę na podstawie rezultatów.
We współczesnej psychologii amerykańskiej procesy uczenia się uznawane są za główną dziedzinę badań psychologicznych. W zależności od przyjętych kryteriów rozróżnia się wiele rodzajów i form uczenia się.
W związku z rodzajem motywacji i nastawienia wyodrębnia się:
1) uczenie się umyślne, ukierunkowane na zdobycie wiedzy, umiejętności, sprawności itp.,
2) uczenie się mimowolne (uboczne), nie zamierzone.
Zależnie od przyjętych sposobów i technik wyróżnia się:
1) uczenie się pamięciowe (mechaniczne) metodą biernego powtarzania,
2) uczenie się przez zrozumienie (wgląd), wniknięcie w istotę zagadnienia, sens opanowywanego materiału,
3) uczenie się sensoryczne (spostrzeżeniowe, percepcyjne), polegające na wytwarzaniu się odruchów warunkowych pod wpływem wzmacniania określonych doświadczeń,
4) uczenie się metodą prób i błędów (porażek i sukcesów), występujące najczęściej u dzieci i zwierząt oraz w sytuacjach, gdy brak jest wskazówek, jak rozwiązać zadanie przejawia się w szukaniu, próbowaniu i eliminowaniu czynności zbędnych, ćwiczeniu się w czynnościach skutecznych, prowadzących do celu,
5) uczenie się przez naśladownictwo, czyli intencjonalne wykonywanie przez osobę uczącą się czynności, które przedtem wykonywał ktoś inny,
6) uczenie się przez działanie, tzn. wykorzystywanie opanowanej wiedzy do rozwiązywania zadań praktycznych,
7) uczenie się przez przeżywanie, co oznacza kształtowanie stosunku do określonych wartości moralnych, społecznych, estetycznych i innych. Efekty uczenia się zależą od właściwości psychofizycznych ucznia, przede wszystkim od zdolności zapamiętywania oraz od koncentracji i trwałości uwagi. Od sytuacji uczenia się (struktura i rodzaj przyswajanych treści, lokal i jego urządzenie, stan organizmu uczącego się itp.).
Ważnym elementem w dzisiejszych czasach staje się nauczanie osób dorosłych. Obecnie kluczową umiejętnością dorosłego człowieka jest zdolność do odnalezienia się w nowej rzeczywistości, chaosie informacyjnym i ciągłych zmianach, które w niej zachodzą. Jeżeli człowiek pragnie istnieć cywilizacyjnie, powinien przez całe życie pobierać naukę adaptacyjną (do rzeczywistości), akomodacyjną (modyfikacji schematów wewnętrznych) oraz asymilacyjną (przyjmowanie czegoś).
Uczenie się dorosłych w dzisiejszych czasach jest niezbędne także biorąc pod uwagę niż demograficzny – istniejący głównie w państwach europejskich. Z tego względu ludzie dorośli, a zwłaszcza kobiety, będą musiały dłużej pracować zawodowo oraz systematycznie opanowywać nową technologię i technikę pracy. Postęp technologiczny powoduje konieczność ciągłego uczenia się osób dorosłych, tak by potrafili obsługiwać nowoczesne urządzenia techniczne.
W związku z tym rośnie zapotrzebowanie na wykształcenie szerokoprofilowe, które umożliwi adaptację w zależności od zmian technologicznych.
Badacze reprezentują różne podejścia w stosunku do odrębności edukacji dorosłych, a edukacji dzieci i młodzieży: jedni uważają je za wyraźnie oddzielone (szczególnie praktykę), inni uznają różnice za zbyt mało istotne, by wydzielać odrębne dziedziny. W tej części pracy będę odnosić się przede wszystkim do różnic w praktyce nauczania dorosłych, ale bazując na ogólnych założeniach działań edukacyjnych.
Zaletą nauczania dorosłych jest to, że są to zazwyczaj ludzie samodzielni, zdyscyplinowani, bardziej zrównoważeni oraz zdolni do własnej organizacji procesu edukacyjnego. Wymagają jednak bardziej indywidualnych metod nauczania niż w kształceniu systematycznym. Poza tym nauczyciel osób dorosłych powinien być gruntowniej przygotowany pod względem merytorycznym.
Jedną z najważniejszych zasad nauczania osób dorosłych jest zasada wykorzystania ich doświadczenia. Ważne jest doświadczenie przeszkoleniowe (bagaż doświadczeń, z którymi przychodzą uczestnicy), szkoleniowe (uczenie się poprzez doświadczenie zdobywane na szkoleniu) oraz poszkoleniowe (wykorzystanie w życiu wiedzy i umiejętności zdobytych podczas szkolenia).
Odnosząc się do doświadczenia przedszkoleniowego – należy je rozpoznać oraz docenić u uczestników. Szkoleniowiec powinien traktować uczestników jako osoby z dużym potencjałem, które dzieląc się między sobą swoją wiedzą i doświadczeniem, wzbogacają i przyspieszają proces uczenia się. Nie musi przyjmować roli „wszystkowiedzącego eksperta”, lecz raczej doradcy, moderatora, który uruchamia w uczniach możliwości samodzielnego rozwiązywania problemów. Takie podejście
bardziej motywuje osoby dorosłe do nauki, wpływa na dobrą atmosferę podczas szkolenia sprzyjającą współpracy.
Poza tym, obserwując opinie, przekonania i poznając doświadczenie osób
dorosłych (np. podczas dyskusji lub prac zespołowych), nauczyciel uzyskuje ważne informacje, które warto, żeby wykorzystał w procesie kształcenia. Odpowiednio przeprowadzone rozpoznanie i analiza potrzeb szkoleniowych (jeszcze przed szkoleniem
oraz w trakcie) w sposób znaczący poprawia jego efektywność. Określenie wiedzy wyjściowej, oczekiwań osób szkolonych oraz pożądanych rezultatów owocuje trafnością
i skutecznością przeprowadzonego szkolenia. Po zebraniu tych informacji nauczyciel powinien odwoływać się do doświadczenia uczniów wedle zasady przechodzenia od znanego do nieznanego, gdyż podstawowym mechanizmem uczenia się jest kojarzenie nowych rzeczy z już znanymi. Dobrze, jeśli podawane przykłady oraz analizowane przypadki odnoszą się do życia osób szkolonych. Dzięki bliższemu poznaniu uczniów szkoleniowiec może lepiej dopasować sposób prowadzenia zajęć dydaktycznych.
Biorąc pod uwagę doświadczenie szkoleniowe, które należy uruchamiać u uczniów, podczas których uczestnicy szkolenia są całkowicie zaangażowani w wybrane działanie, np. wymieniają się poglądami podczas dyskusji, doświadczają prawdziwych emocji, uwalniają swoje naturalne zachowania w pracy zespołowej lub doskonalą umiejętności poprzez odgrywanie ról.
Ważna jest również zasada trwałości wiedzy, która mówi o konieczności
podejmowania przez nauczyciela takich zabiegów dydaktycznych, aby utrwalić wiedzę i
umiejętności uczniów. Trwałość wiedzy zapewnia: powtarzanie materiału, prosta struktura
myśli np. podczas wykładu, konkretne przykłady odwołujące się do doświadczenia
uczniów oraz systematyczna kontrola i ocena wyników pracy.
Warto również pamiętać, aby wykład był bardziej dostępny dla słuchaczy. Będzie on taki, gdy zastosuje się przejrzystą strukturę (wyraźny wstęp, rozwinięcie tematu oraz zakończenie), oraz gdy poziom języka i tempo przedstawiania treści będzie dostosowane do odbiorców. Wartościowe jest także aktywizowanie słuchaczy poprzez retoryczne pytania, wplatanie ciekawostek i żartów które pobudzają ciekawość.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz